Tương lai quan hệ đồng minh Úc – Mỹ
Credit: aph.gov.au
LS Nguyễn Văn Thân
3/12/2016
Chiến thắng của Donald Trump trong cuộc tranh cử
tổng thống Mỹ không chỉ gây sốc cho nhiều cử tri Mỹ mà cũng tạo chấn động trên
toàn thế giới. Tại Úc, Thủ Tướng Malcolm Turnbull đã mau chóng gọi điện thoại
chúc mừng Trump. Qua cuộc điện đàm kéo dài 15 phút, Turnbull nêu rõ quan điểm
của Úc về các vấn đề liên quan tới giao thương, an ninh và cuộc chiến chống
khủng bố. Sau đó, Turnbull trấn an dân chúng Úc rằng Trump là một người làm ăn
và sẽ theo đuổi các chính sách thực dụng.
Nhưng Thượng Nghị Sĩ Penny Wong Bộ Trưởng Ngoại
Giao Đối Lập đã viết một bài đăng trên báo của công ty Fairfax là Tổng Thống
Trump là một bước ngoặt trong quan hệ Úc – Mỹ. Wong lập luận rằng quan
điểm của Trump trong lúc tranh cử biểu lộ những giá trị trái ngược với Úc và
quan hệ đồng minh không có nghĩa là Úc phải bán rẻ những giá trị căn bản đó gồm
có tôn trọng quyền bình đẳng giới tính, chủng tộc, tôn giáo và một hệ thống
kinh tế mở cửa giao thương với quốc tế. Chính sách ngoại giao của Trump trong
lúc tranh cử khác xa rất nhiều với những người tiền nhiệm. Ông cảnh báo là sẽ
xét lại quan hệ đồng minh truyền thống của Hoa Kỳ gồm có NATO và các liên minh
quân sự tại Châu Á – Thái Bình Dương, gợi ý là Nhật và Nam Hàn nên tự phát
triển vũ khí nguyên tử để đối phó với Bắc Hàn và giảm bớt gánh nặng cho Hoa Kỳ,
thiết lập quan hệ thân thiện với Putin, khai tử TPP và xét lại Hiệp định Thương
mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA), sẵn sàng gây chiến thương mại với Trung Quốc và hủy
bỏ Hiệp Định Paris chống Biến Đổi Khí Hậu. Tất cả các chính sách này đều đi
ngược lại quan điểm chiến lược của Úc và sẽ làm tổn hại đến quyền lợi kinh tế
và an ninh của Úc.
Tương tự như vậy, Tanya Plibersek Phó Lãnh Tụ Đối
Lập cũng ghi nhận tầm quan trọng của quan hệ đồng minh Úc – Mỹ nhưng phải cứu
xét kỹ lưỡng từng trường hợp một vì Úc đã sai lầm khi theo chân Hoa Kỳ vào cuộc
chiến Iraq hạ bệ Saddam Hussein dẫn đến hệ lụy khủng bố và Nhà Nước Hồi Giáo
hiện nay. Cựu Thủ Tướng Paul Keating còn đi xa hơn nữa và kêu gọi Úc nên cắt
đứt cái ‘đuôi’ quan hệ đồng minh và thiết lập chính sách an ninh và chiến lược
hoàn toàn độc lập với Mỹ.
Hiệp Ước An Ninh Quân Sự Úc – Tân Tây Lan – Mỹ (The
Australia, New Zealand, United States Security Treaty hoặc ANZUS) được ký kết
vào ngày 1/9/1951 tại San Francisco. Mục đích là đối phó với trào lưu cộng sản
đang phát triển tại Châu Á. Dưới Hiệp Ước này, bất cứ cuộc tấn công vũ trang
nào nhắm vào một trong 3 quốc gia thành viên thì cũng được coi như là mối đe
dọa chung cho cả 3 và đòi hỏi thành viên hỗ trợ và bảo vệ lẫn nhau. Từ 1986,
ANZUS không còn hiệu lực giữa Tân Tây Lan và Mỹ vì Tân Tây Lan không cho tàu
chiến trang bị vũ khí nguyên tử của Hoa Kỳ ghé vào lãnh thổ của họ. Hàng năm,
Bộ Trưởng Quốc Phòng và Ngoại Giao Úc – Mỹ gặp mặt để thảo luận các vấn đề
chiến lược (gọi là AUSMIN). Riêng năm nay, AUSMIN không diễn ra vì có cuộc
tranh cử tổng thống mới tại Mỹ.
Thủ tướng Turbull đã chỉ trích quan điểm của một số
đảng viên lãnh đạo Đảng Lao Động là sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến quan hệ đồng minh
Úc – Mỹ. Sau đó, Lãnh tụ Đối Lập Bill Shorten đã xác nhận chính sách an ninh
quốc phòng của Lao Động dựa trên 3 trụ cột: ANZUS, đẩy mạnh quan hệ với các
quốc gia trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương và yểm trợ cho các cơ chế quốc
tế và Liên Hiệp Quốc. Thật ra, nghi vấn về quan hệ đồng minh Úc – Mỹ không chỉ
thuộc về Đảng Lao Động mà cũng đã được Thượng Nghị Sĩ Xenophone đặt ra
trước khi Trump thắng cử. Và vào năm 2014, cựu Thủ Tướng Tự Do Malcolm Fraser
đã xuất bản quyển sách mang tựa đề ”Đồng Minh Nguy Hiểm” (Dangerous Allies) mà
trong đó ông đề nghị Úc nên cắt đứt quan hệ đồng minh với Hoa Kỳ và theo đuổi
một chính sách an ninh quốc phòng hoàn toàn độc lập. Về phía giới học giả thì
có Hugh White giáo sư môn chiến lược của Đại Học ANU thường phổ biến quan điểm
là Úc cần phải cân bằng quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc và phải có bước nhân
nhượng đối với tham vọng chiến lược của Trung Quốc trong khu vực chớ không hoàn
toàn nghiêng về phía Mỹ. Vào ngày 21/11 vừa qua, Lãnh Tụ Đảng Xanh Thượng Nghị
Sĩ Richard Di Natale tuyên bố là quan hệ đồng minh với Mỹ dưới chính sách của
Tổng Thống Trump sẽ là một mối đe dọa an ninh cho Úc.
Rõ ràng là đang có nhiều quan ngại về quan hệ đồng
minh Úc – Mỹ sau khi Trump đắc cử. Úc và Mỹ chia sẻ hoàn cảnh lịch sử lập quốc,
truyền thống dân chủ, giá trị nhân quyền và ngôn ngữ tiếng Anh. Kể từ 1918, Úc
đã cùng sát cánh tham gia vào mọi cuộc chiến tranh hoặc xung đột lớn với Hoa Kỳ
gồm có cuộc chiến Triều Tiên, Việt Nam và Iraq. Không thể chối cãi là Úc hưởng
lợi rất nhiều nhờ vào quan hệ đồng minh với Hoa Kỳ. Úc được tiếp cận và sở hữu
vũ khí tối tân hiện đại nhất và chia sẻ các nguồn tin tình báo quan trọng. Và
dĩ nhiên, ANZUS là một chính sách bảo hiểm hữu hiệu nhất bảo đảm cho an ninh
của Úc ngăn chận các mối đe dọa an ninh từ phương Bắc.
Ngân sách quốc phòng hiện nay của Hoa Kỳ xấp xỉ 600
tỷ Mỹ kim một năm tức khoảng 3.5% GDP. Con số này tương đương với tổng cộng
ngân sách quốc phòng của 10 quốc gia có ngân sách cao nhất kế tiếp. Quốc gia
thứ hai là Trung Quốc có ngân sách khoảng 200 tỷ tức khoảng 2% GDP tức chỉ 1/3
so với Hoa Kỳ. Trong Bạch Thư Quốc Phòng Úc 2016, các nhà hoạch định chiến lược
quốc phòng nêu rõ là mối đe dọa an ninh lớn nhất đối với Úc không phải là Nam
Dương như trước đây mà từ một Trung Quốc trỗi dậy hung hãn với ý đồ thâu tóm
trọn Biển Đông. Khoảng 70% vũ khí mà Úc mua sắm là từ Hoa Kỳ vì nhu cầu khả
năng tương ứng. Có nghĩa là vũ khí của Uc phải có thể sử dụng chung được với vũ
khí của quân đội Hoa Kỳ. Từ 2012, Phó Tư lệnh Hành quân của Mỹ tại Thái Bình
Dương là một vị tướng của Úc. Pine Gap là Trung Tâm Dọ Thám bằng vệ tinh tối
tân nhất của Mỹ được đặt tại Bắc Úc. Đây sẽ là nơi gửi tín hiệu đầu tiên nếu
Hoa Kỳ bị tấn công bằng hỏa tiễn nguyên tử. Hiện nay, tất cả mọi dữ liệu tình
báo quan trọng đều có liên quan tới phương tiện dọ thám Pine Gap thu nhận qua
hệ thống vệ tinh gồm có những thông tin tình báo mà Hoa Kỳ dựa vào để sử dụng
drone thủ tiêu các tay lãnh đạo khủng bố tại Afghanistan và Trung Đông.
Trong lúc tranh cử, Trump nhiều lần than phiền là
Mỹ gánh quá nhiều chi phí bảo vệ an ninh cho thế giới và các đồng minh. Hiện
nay, Mỹ đang duy trì khoảng 800 căn cứ quân sự trên 70 quốc gia với hơn 130,000
quân nhân Mỹ hiện diện khắp mọi nới trên toàn thế giới. Có khoảng 35,000 lính
Mỹ tại Đức, 40,000 tại Nhật và 25,000 tại Nam Hàn. Chi phí cho lính Mỹ
tại Nhật lên tới khoảng 5.5 tỷ mỗi năm. Nhật trả 1.7 tỷ cộng với 90% chi phí
chỗ ở tổng cộng lên tới 4 tỷ Mỹ kim. Nam Hàn trả gần 1 tỷ tức khoảng 40%
cho phí cho lính Mỹ mỗi năm. Tức là Nhật và Hàn Quốc đều có chia sẻ chi
phí quốc phòng với Mỹ. Ngân sách quốc phòng của Nam Hàn chiếm khoảng 37 tỷ
Mỹ kim tức 2.6% GDP và của Nhật là 41 tỷ tức 1% GDP. Nếu không có sự hiện diện
của Mỹ, chắc chắn là Nhật và Nam Hàn phải gia tăng ngân sách quốc phòng của họ
rất nhiều để đối phó với những mối đe dọa từ Bắc Hàn và Trung Quốc.
Úc chi khoảng 30 tỷ mỗi năm cho quốc phòng tức
khoảng 2% GDP. Không phải ngẫu nhiên mà Tổng Thống Obama chọn Quốc Hội Úc là
nơi chính thức công bố chiến lược sách xoay trục về Châu Á – Thái Bình Dương
vào năm 2011 với kế hoạch luân chuyển 2,500 thủy quân lục chiến Mỹ tới căn cứ
Darwin tại Bắc Úc. Úc và Mỹ sẽ chia phí tổn xây dựng cơ sở hạ tầng khoảng 2 tỷ
Úc kim. Hai bên đã đồng thuận nguyên tắc phân chia phí tổn hàng năm nhưng không
tiết lộ con số cụ thể.
Về Biển Đông, hiện nay không ai biết chính sách của
Trump sẽ như thế nào. Có người thì đoán là Trump sẽ rút hoặc giảm sự hiện diện
của quân đội Hoa Kỳ để tập trung nguồn lực giải quyết những vấn đề nội địa của
Mỹ. Nhưng cũng có người cho rằng Trump sẽ yêu cầu Úc tham gia chiến dịch tuần
tra tự do hàng hải tại Biển Đông với Hoa Kỳ. Có một số nguồn tin cho rằng
Trump sẽ bổ nhiệm Mitt Romney làm Ngoại Trưởng. Trước đó trong cuộc đua tuyển
chọn ứng viên đại diện cho Đảng Cộng Hòa thì Romney mạt sát và gọi Trump là một
tên giả dối và lừa đảo. Trump trả đũa và gọi Romney là một kẻ thất bại từng quỳ
trước mặt Trump để xin được ủng hộ. Phải nói người Mỹ hay thật. Chửi nhau thậm
tệ rồi bây giờ khen nhau đáo để. Rudi Giuliani cựu Thị Trưởng New York và
cố vấn thân cận của Trump cũng được cho là có thể trở
thành Ngoại Trưởng cho biết là Trump sẽ tăng lực lượng từ 280 lên tới
350 tàu chiến tại Thái Bình Dương. Có nghĩa là sẽ có thêm 70 tàu chiến, 50,000
hải quân, 100 phi cơ chiến đấu và hàng chục tiểu đoàn thủy quân lục chiến. Để
thực hiện điều này thì Mỹ phải chi thêm khoảng 500 tỷ qua một thập niên.
Tăng nhanh như vậy sẽ thay đổi cán cân rất đáng kể. Có điều là Trung Quốc
và Nga sẽ phản ứng thế nào và Trump lấy tiền ở đâu ra khi Quốc Hội do Đảng Cộng
Hòa kiểm soát thường xuyên kêu gọi cắt giảm ngân sách chi tiêu.
Tóm lại, cũng còn quá sớm để kết luận chính sách
của Tổng Thống Trump sẽ giống như những khẩu hiệu vận động tranh cử của ứng
viên Trump. Nhưng quan ngại về quan hệ đồng minh với Hoa Kỳ dưới triều đại
Trump mà các Đảng Lao Động, Đảng Xanh và Xenophone nêu lên là hoàn toàn chính
đáng. Điều quan trọng và cần thiết là cả chính quyền Liên Đảng Tự Do – Quốc Gia
cũng như Đối Lập Lao Động cần tiến hành chuẩn bị kế hoạch Plan B ngay từ bây
giờ để đối phó với trường hợp Tổng Thống Trump thực thi những lời hứa khi
tranh cử và thật sự biến Hoa Kỳ trở thành một đồng minh nguy hiểm của Úc.
Comments
Post a Comment