Chiến tranh lạnh tại Ấn Độ Dương

                                                                            Credit: abc.net.au

LS Nguyễn Văn Thân

29-7-2017

Từ giữa tháng 6, hàng ngàn quân lính Ấn Độ và Trung Quốc đã đối măt gườm nhau tại cao nguyên Doklam là biên giới giữa 3 nước Trung Quốc, Ấn Độ và Bhutan. Nếu hai bên không tìm được giải pháp ngoại giao để hạ nhiệt thì có thể dẫn đến một cuốc chiến tranh khốc liệt. Trong khi đó thì chiến tranh lạnh đã bắt đầu diễn ra tại Ấn Độ Dương qua các trận diễn tập hải chiến do Ấn Độ tổ chức với sự tham gia của Mỹ và Nhật.

Diễn tập Malabar 2017 diễn ra trong vịnh Bengal từ ngày 10 đến 17 tháng 7. Cuộc tập trận hải quân này bắt đầu từ 1992 giữa Ấn Độ và Mỹ cho tới khi Hoa Kỳ quyết định đình chỉ sau khi Ấn Độ thử vũ khí hạt nhân vào năm 1998. Tới năm 2002 thì mới tiếp tục lại sau vụ tấn công khủng bố ngày 11 tháng 9 vào hai tòa nhà ở New York. Từ những cuộc thao dợt căn bản chống tàu ngầm và tiếp vận trên biển, cuộc diễn tập ngày càng phát triển quy mô và đa dạng hơn.

Trong năm 2006, tam quốc đồng minh Mỹ, Nhật và Úc bắt đầu thành lập cơ chế đối thoại an ninh. Năm 2007 đánh dấu một sự kiện quan trọng. Hải trận Malabar mở rộng không chỉ giữa Ấn Độ và Mỹ mà còn có sự tham gia của hải quân Úc, Singapore và Nhật quy tụ tổng cộng có 25 tàu chiến tham gia tập trận trong vịnh Bengal. Cũng trong thời điểm này, Thủ Tướng Shinzo Abe đề nghị là Mỹ, Nhật, Úc và Ấn nên tiến hành thành lập cơ chế an ninh dân chủ kim cương liên kết 4 quốc gia dân chủ để đối phó với Trung Quốc. Bốn bên tham gia đối thoại an ninh lần thứ nhất bên lề Hội Nghị Thượng đỉnh ASEAN vào ngày 25/5/2007 tại Manila.

Trung Quốc liền phản ứng mạnh mẽ và chính thức gửi công hàm ngoại giao đặt vấn đề là có phải tứ quốc muốc thành lập ”trục dân chủ” hoặc tiểu NATO tại châu Á để kiềm chế Trung Quốc theo tư duy chiến tranh lạnh hay không? Úc là nước đầu tiên quỵ ngã trước áp lực của Bắc Kinh. Tân Thủ Tướng Kevin Rudd sau chuyến công du Trung Quốc và hội đàm với Dương Khiết Trì lúc đó là Ngoại Trưởng đã đơn phương quyết định rút Úc ra khỏi ”tứ nhân bang”. Trục kim cương mới vừa ló dạng đã vụt tan biến.

Diễn tập Malabar thường được tổ chức trong khu vực Ấn Độ Dương nhưng diễn ra ngoài khơi vùng biển Nhật Bản gần quần đảo Okiwana (nơi sinh của môn võ lừng danh Không Thủ Đạo) vào những năm 2007, 2009, 2011 và 2014. Hải quân Nhật được mời tham dự vào các cuộc tập trận này. Tới năm 2015 thì Nhật chính thức trở thành thành viên thường trực của Malabar sau nhiều nỗ lực đẩy mạnh quan hệ ngoại giao giữa New Delhi và Tokyo. Malabar 2016 được tổ chức gần khu vực Biển Đông bao gồm 22 tàu chiến và hơn 100 máy bay chiến đấu. Tuy không nói rõ nhưng giới trong cuộc ai cũng biết mục tiêu chính của cuộc tập trận này là săn lùng và tiêu diệt tàu ngầm Trung Quốc.

Từ khi Trịnh Hòa một thái giám đạo Hồi từ Vân Nam đưa đoàn tàu đi thám hiểm xuyên qua Ấn độ Dương trong thế kỷ 15, Trung Quốc chỉ lo tập trung sức mạnh quân sự trên đại lục. Hải quân Trung Quốc không phải là đối thủ của Hải Quân Hoàng Gia Nhật nên bị Nhật dễ dàng khống chế và xâm chiếm trong Đệ Nhị Thế Chiến. Cho tới thập niên 80 thì hải quân Trung Quốc chỉ được coi là nước nâu không có tầm xa. Sau khi Liên Bang Xô Viết sụp đổ thì Trung Quốc mới bắt đầu triển khai lực lượng hải quân trước là tại Biển Đông và bây giờ tới Ấn Độ Dương nơi mà Ấn Độ xem là ao nhà.

Hơn 60% số lượng dầu hỏa đi ngang Ân Độ Dương từ các giếng dầu ở Trung Đông đến Trung Quốc, Nhật Bản và các nước châu Á. Sau khi hoàn tất các công trình xây đảo nhân tạo và trang bị phương tiện quân sự nhằm kiểm soát Biển Đông, Trung Quốc đang giương nanh vuốt ra Ấn Độ Dương thể hiện qua việc thành lập căn cứ quân sự Djibouti tại châu Phi. Sáng kiến Đới Lộ cùng với nỗ lực xây dựng chuỗi căn cứ tại Pakistan và Bangladesh là 2 quốc gia đối nghịch với Ấn Độ có nguy cơ tạo ra căng thẳng hoặc dẫn đến đụng độ trong tương lai.

Từ năm 2001, Ấn Độ đã thành lập Trung Tâm Chỉ Huy Hải Quân Viễn Đông (Far Eastern Naval Command hoặc FENC) tại quần đảo Andaman và Nicobar để theo dõi sự xâm nhập của tàu ngầm Trung Quốc. FENC là trung tâm chỉ huy đầu tiên và duy nhất của Ấn Độ kết hợp quân đội với lực lượng hải quân và không quân gồm có 4 căn cứ không quân, 2 căn cứ hải quân, một đoàn tàu chiến 15 chiếc và 2 lữ đoàn. FENC cho biết là từ năm 2013, tàu ngầm Trung Quốc đã tiến vào Ấn Độ Dương ít nhất 6 lần. Có khi tàu chiến của Trung Quốc cũng ghé vào cảng của Sri Lanka và Pakistan.

Không chỉ có Ấn Độ mà Úc cũng quan ngại về tham vọng của Trung Quốc. Úc kiểm soát địa thế chiến lược trên quần đảo Christmas và Cocos và có đặt phương tiện thu thập tin tình báo về sự di chuyển của tàu chiến và tàu ngầm trong khu vực. Sau khi Thủ Tướng Kevin Rudd quay mặt với đồng minh thì chính quyền Liên Đảng đã tìm cách xoay trục trở lại. Cụ thể là vào năm 2015, Bộ Trưởng Quốc Phòng Kevin Andrews trong một phiên họp tại Mỹ công khai thú nhận là quyết định của Rudd rút Úc ra khỏi quan hệ tứ quốc là một sai lầm chiến lược. Cũng từ đó, Úc đã nhiều lần ngỏ ý muốn trở lại tham gia tập trận Malabar.

Vào tháng 4 năm nay, Thủ Tướng Úc Malcolm Turnbull thực hành chuyến công du Ấn Độ thành công siết chặt quan hệ an ninh và chiến lược giữa hai nước. Trong tháng 5, Bộ Trưởng Quốc Phòng TNS Marise Payne chính thức công bố là Úc rất mong muốn gia nhập cơ chế đối thoại an ninh bốn bên gồm có Mỹ, Nhật, Ấn và Úc.  Từ đầu năm nay, Bộ Quốc Phòng Úc đã chính thức gửi thư xin phép được gửi tàu chiến tham gia với tư cách là quan sát viên trong cuộc thao dợt Malabar vào tháng 7 này với ý định tham gia và trở thành thành viên thường trực từ năm 2018. Nhưng Ấn Độ đã khước từ và chỉ cho phép lính hải quân Úc lên tàu chiến của họ để quan sát.

Tại sao Ấn Độ lại có quyết định như vậy? Có hai lý do chính. Thứ nhất là không muốn làm tăng thêm sự căng thẳng trong quan hệ Ấn – Trung vốn đang trong tình trạng khó khăn. Trung Quốc đang ngăn cản Ấn Độ gia nhập vào Nhóm cung cấp hạt nhân (Nuclear Suppliers Group) vì muốn kiềm chế khả năng phát triển kỹ nghệ hạt nhân của Ấn Độ. Hơn nữa, Pakistan đang dần trở thành đồng minh của Trung Quốc. Cả Trung Quốc và Pakistan đều có tranh chấp lãnh thổ với Ấn Độ. Ngược lại, Ấn Độ tố cáo Trung Quốc vi phạm chủ quyền khi sáng kiến Đới Lộ dẫn đến quan hệ hợp tác với Pakistan đi qua Kashmir khu vực mà Ân Độ và Pakistan có tranh chấp chủ quyền. Tuy không có can dự gì tới Biển Đông nhưng Ấn Độ đã nhiều lần lên tiếng kêu gọi các bên tranh chấp tôn trọng luật quốc tế và cụ thể là Phán Quyết của Tòa Trọng Tài trong vụ kiện Đường 9 Đoạn ban hành vào tháng 7 năm 2016. Đây là một cái tát vào mặt của Trung Quốc vì ngụ ý Bắc Kinh không có thái độ trách nhiệm biết tôn trọng luật pháp. Ngoài ra, Ấn Độ là quốc gia láng giềng lớn nhất không gửi một đại diện nào tham dự diễn đàn Đới Lộ tại Bắc Kinh vào tháng 5 vừa qua.

Lý do thứ hai là Ấn Đội vẫn chưa quên sự phản bội của Kevin Rudd. New Delhi lo ngại là Canberra quá bị lệ thuộc vào Trung Quốc về mặt kinh tế. Chỉ một ít áp lực là Úc có thể thay đổi lập trường. Hoặc ít nhất Úc phải trải qua một giai đoạn thử thách chớ đâu thể muốn đi muốn ở lúc nào cũng được. Thật ra, quan hệ quốc phòng song phương giữa Ấn và Úc đã có nhiều tiến triển đáng kể. Hai nước bắt đầu thao dợt hải quân chung vào năm 2015 trong vịnh Bengal gọi là AUSINDEX. Diễn tập AUSINDEX lần thứ hai mới vừa kết thúc trong ba ngày từ 17 tới 19 tháng 6 vừa qua tại Tây Úc. Canberra và New Delhi cũng đã đồng ý là nguyên cả lực lượng quân đội hai nước sẽ thao dợt chung vào năm 2018. Úc đã tháo gỡ rào cản bán uranuium cho Ấn Độ và ủng hộ Ấn Độ gia nhập vào Nhóm cung cấp hạt nhân.

Diễn tập Malabar 2017 có tầm vóc khá lớn. Lần đầu tiên, Nhật đưa hàng không mẫu hạm Izumo mà Nhật gọi là tàu chở trực thăng vì Hiến Pháp chủ hòa xuống  Ấn Độ Dương để tham gia tập trận cùng với Ấn Độ và Mỹ. Thủ Tướng Abe đang từng bước cởi trói quân đội gợi lại hình ảnh viễn chinh của quân đội Thiên Hoàng. Không chỉ tập trung vào công tác phòng vệ tại Biển Hoa Đông mà quân đội Nhật sẽ bắt đầu mở rộng địa bàn hoạt động tại Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Nếu Úc trở thành thành viên Malabar thường trực sau 2018 thì hình bóng của Liên Minh Tứ Quốc hoặc trục kim cương dân chủ sẽ dần rõ nét mở ra một chương chiến tranh lạnh mới tại châu Á – Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương.